Trong kỷ nguyên công nghệ số, tính năng xe ô tô không chỉ dừng lại ở hiệu suất động cơ hay thiết kế ngoại thất mà còn đặc biệt chú trọng đến các hệ thống an toàn hiện đại. Một chiếc xe được đánh giá cao về độ an toàn ngày nay không chỉ nhờ khung gầm vững chắc mà còn là tổng hòa của những công nghệ tiên tiến, hỗ trợ người lái và bảo vệ hành khách trong mọi tình huống. Bài viết này của Sài Gòn Xe Hơi sẽ đi sâu khám phá các tính năng an toàn thiết yếu đã trở thành tiêu chuẩn và những công nghệ đột phá đang định hình tương lai của ngành ô tô, mang đến cái nhìn toàn diện về sự phát triển không ngừng trong việc đảm bảo an toàn trên mọi hành trình.
Sự Ra Đời Và Phát Triển Của Túi Khí Trong Ô Tô
Hệ thống túi khí là một trong những tính năng xe ô tô an toàn bị động mang tính cách mạng, được cấp bằng sáng chế lần đầu tiên vào năm 1953. Tuy nhiên, phải đến những năm 1980, túi khí mới thực sự trở nên phổ biến khi các nhà sản xuất ô tô bắt đầu trang bị chúng như một thành phần cơ bản trong các mẫu xe của mình. Mục tiêu chính của túi khí là giảm thiểu chấn thương cho người ngồi trong xe trong trường hợp va chạm, bằng cách tạo ra một “đệm khí” mềm mại, ngăn cản cơ thể va đập trực tiếp vào các bộ phận cứng của nội thất xe.
Cơ chế hoạt động của túi khí khá phức tạp nhưng cực kỳ hiệu quả. Khi xe xảy ra va chạm đủ mạnh, các cảm biến va chạm sẽ gửi tín hiệu đến bộ điều khiển trung tâm (ACU – Airbag Control Unit). ACU sau đó sẽ phân tích dữ liệu va chạm trong vòng mili giây và kích hoạt bộ thổi khí (inflator). Bộ thổi khí sẽ tạo ra một phản ứng hóa học nhanh chóng, sản sinh ra một lượng lớn khí nitơ không độc hại, làm phồng túi khí gần như ngay lập tức (khoảng 20-30 mili giây). Sau khi hoàn thành chức năng bảo vệ, túi khí sẽ nhanh chóng xả hơi để không cản trở tầm nhìn hoặc gây khó khăn cho việc thoát hiểm.
Đến năm 1998, túi khí đã trở thành tiêu chuẩn bắt buộc trên tất cả các dòng xe mới được bán ra tại nhiều thị trường lớn, khẳng định vai trò không thể thiếu của nó trong việc nâng cao an toàn giao thông. Ngày nay, các hệ thống túi khí đã phát triển vượt bậc, không chỉ giới hạn ở túi khí phía trước mà còn bao gồm túi khí bên hông, túi khí rèm, túi khí đầu gối, và thậm chí cả túi khí trung tâm để bảo vệ hành khách khỏi va chạm bên trong xe. Sự đa dạng và cải tiến liên tục này đã giúp giảm đáng kể tỷ lệ tử vong và chấn thương nghiêm trọng do tai nạn giao thông. Việc bảo trì và kiểm tra định kỳ hệ thống túi khí cũng là một phần quan trọng để đảm bảo tính năng xe ô tô này luôn hoạt động hiệu quả khi cần thiết.
Hệ thống túi khí bảo vệ hành khách trong xe ô tô
Dây Đai An Toàn: Lá Chắn Bảo Vệ Bị Động Thiết Yếu
Dây đai an toàn, đặc biệt là loại 3 điểm, là một trong những tính năng xe ô tô an toàn đơn giản nhưng hiệu quả nhất, được phát minh bởi kỹ sư Nils Bohlin của Volvo vào năm 1959. Phát minh này không chỉ là một cột mốc quan trọng đối với riêng Volvo mà còn là một bước ngoặt trong lịch sử ngành công nghiệp ô tô toàn cầu. Trước đó, các loại dây đai 2 điểm đã tồn tại nhưng không mang lại hiệu quả bảo vệ toàn diện như dây đai 3 điểm.
Cơ chế của dây đai 3 điểm là phân tán lực tác động lên các bộ phận cứng nhất và có khả năng chịu lực tốt nhất của cơ thể người, bao gồm vai, ngực và xương chậu. Khi xảy ra va chạm, dây đai sẽ siết chặt người ngồi vào ghế, ngăn chặn quán tính đẩy người về phía trước hoặc văng ra khỏi xe. Điều này giúp giảm nguy cơ va đập vào vô lăng, bảng điều khiển, kính chắn gió, hoặc các bộ phận cứng khác của xe.
Kể từ khi ra đời, dây đai an toàn 3 điểm đã cứu sống hàng triệu người trên khắp thế giới. Hiệu quả của nó được chứng minh qua vô số nghiên cứu và dữ liệu tai nạn. Chính vì vậy, dây đai an toàn đã nhanh chóng trở thành trang bị an toàn bắt buộc trên hầu hết các mẫu xe hơi hiện đại. Nhiều quốc gia còn ban hành luật yêu cầu tất cả người ngồi trong xe phải thắt dây an toàn, không chỉ riêng người lái và hành khách phía trước. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng dây đai an toàn đúng cách và thường xuyên để tối đa hóa hiệu quả bảo vệ của tính năng xe ô tô thiết yếu này. Các cải tiến gần đây bao gồm dây đai an toàn có khả năng điều chỉnh độ cao, bộ căng dây đai tự động (pretensioners) giúp siết chặt dây ngay khi va chạm bắt đầu, và bộ giới hạn lực căng (load limiters) để giảm áp lực lên ngực.
Dây đai an toàn 3 điểm bảo vệ người ngồi trong xe
Hệ Thống Chống Bó Cứng Phanh ABS: Kiểm Soát Vững Vàng Trên Mọi Nẻo Đường
Hệ thống chống bó cứng phanh ABS (Anti-lock Braking System) là một trong những tính năng xe ô tô an toàn chủ động quan trọng nhất, được nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi từ những năm 1970. Mục đích chính của ABS là ngăn chặn bánh xe bị bó cứng và trượt dài trên mặt đường trong những trường hợp phanh khẩn cấp, đặc biệt trên các bề mặt trơn trượt.
Cơ chế hoạt động của ABS dựa trên việc giám sát tốc độ quay của từng bánh xe thông qua các cảm biến. Khi phát hiện một hoặc nhiều bánh xe có dấu hiệu bị bó cứng (quay chậm hơn đáng kể so với các bánh còn lại hoặc so với tốc độ xe), hệ thống ABS sẽ tự động điều chỉnh áp lực phanh tác động lên bánh xe đó một cách nhịp nhàng, thay vì giữ cố định áp lực. Việc nhả và siết phanh liên tục với tốc độ rất nhanh (hàng chục lần mỗi giây) giúp bánh xe vẫn có thể lăn, duy trì độ bám đường cần thiết.
Nhờ có ABS, người lái có thể duy trì khả năng kiểm soát hướng lái của xe ngay cả khi phanh gấp, tránh được các chướng ngại vật và giữ cho thân xe ổn định hơn. Điều này khác biệt hoàn toàn so với việc phanh truyền thống khi bánh xe bị khóa, khiến xe mất lái và trượt dài, tiềm ẩn nguy cơ tai nạn cao. Ban đầu, phanh ABS chủ yếu chỉ được trang bị trên các dòng xe cao cấp. Tuy nhiên, nhờ tiêu chuẩn an toàn ngày càng nghiêm ngặt và công nghệ sản xuất tiến bộ, hệ thống này đã trở thành một phần không thể thiếu trên hầu hết các dòng ô tô, từ phổ thông đến hạng sang. Thậm chí, ABS còn được ứng dụng rộng rãi trên xe máy, góp phần nâng cao an toàn cho người tham gia giao thông trên toàn cầu. Sự phổ biến của ABS đã chứng minh tầm quan trọng của tính năng xe ô tô này trong việc cải thiện khả năng phản ứng và kiểm soát của phương tiện trong các tình huống nguy hiểm.
Hệ thống phanh ABS giúp bánh xe không bị bó cứng khi phanh gấp
Hệ Thống Cân Bằng Điện Tử ESP: Tối Ưu Hóa Độ Ổn Định
Hệ thống cân bằng điện tử ESP (Electronic Stability Program), còn được biết đến với các tên gọi khác như ESC (Electronic Stability Control) hoặc VSC (Vehicle Stability Control), là một tính năng xe ô tô an toàn chủ động tiên tiến, được phát triển nhằm giúp người lái duy trì quyền kiểm soát xe trong các tình huống mất lái đột ngột hoặc trên các bề mặt trơn trượt. ESP xuất hiện lần đầu tiên trên xe Mercedes-Benz vào năm 1987 và từ đầu những năm 1990, công nghệ này đã được nhiều nhà sản xuất ô tô khác chú trọng phát triển và ứng dụng trên hầu hết các mẫu xe của mình.
ESP hoạt động bằng cách liên tục giám sát các thông số như góc lái, tốc độ quay của từng bánh xe, gia tốc ngang, và góc trượt của xe. Khi hệ thống phát hiện xe có dấu hiệu mất kiểm soát, chẳng hạn như hiện tượng văng đuôi (oversteer) hoặc trượt đầu (understeer), nó sẽ can thiệp ngay lập tức. ESP sẽ tự động phanh từng bánh xe riêng lẻ một cách có chọn lọc và/hoặc giảm công suất động cơ để điều chỉnh quỹ đạo của xe, đưa xe trở lại trạng thái ổn định theo hướng mà người lái mong muốn.
Ví dụ, nếu xe bắt đầu bị văng đuôi khi vào cua, ESP có thể phanh bánh xe phía ngoài của đường cong để tạo ra một lực xoay ngược, giúp xe ổn định trở lại. Ngược lại, nếu xe bị trượt đầu, nó có thể phanh bánh xe phía trong. Nhờ vai trò quan trọng này, ESP đã trở thành một trong những hệ thống an toàn tiêu chuẩn trên nhiều chiếc xe, đặc biệt là các mẫu xe cao cấp và dần trở nên phổ biến với hầu hết các mẫu xe trên thị trường. Tính năng xe ô tô này giúp tài xế làm chủ tay lái hiệu quả hơn khi đi qua các địa hình trơn trượt, bùn lầy, hoặc thực hiện các thao tác đánh lái đột ngột khi gặp chướng ngại vật, từ đó giảm đáng kể nguy cơ mất kiểm soát và tai nạn.
Hệ thống cân bằng điện tử ESP giúp xe ổn định trên đường trơn trượt
Camera Lùi: Trợ Lý Đắc Lực Khi Đỗ Xe Và Lùi Xe
Camera lùi là một tính năng xe ô tô tiện ích đã trở nên vô cùng phổ biến và gần như không thể thiếu trên các mẫu xe hiện đại. Mặc dù xuất hiện dưới dạng tùy chọn trên những chiếc xe sản xuất thương mại vào những năm 1990, ngày nay camera lùi đã trở thành trang bị tiêu chuẩn trên nhiều dòng xe và thậm chí là yêu cầu bắt buộc ở một số quốc gia.
Chức năng chính của camera lùi là cung cấp cho người lái một góc nhìn trực quan về khu vực phía sau xe, thường được hiển thị trên màn hình trung tâm hoặc gương chiếu hậu tích hợp. Điều này giúp loại bỏ hoặc giảm thiểu đáng kể các điểm mù phía sau, vốn là một thách thức lớn khi lùi xe, đặc biệt trong không gian hẹp hoặc khi có trẻ em, vật cản thấp mà gương chiếu hậu không thể thấy được. Ngoài ra, nhiều hệ thống camera lùi còn tích hợp các đường kẻ hướng dẫn động, thay đổi theo góc đánh lái của vô lăng, giúp người lái dễ dàng ước tính quỹ đạo của xe và thực hiện các thao tác đỗ xe song song hoặc lùi vào chỗ đỗ một cách chính xác hơn.
Sự xuất hiện của camera lùi đã giúp việc lùi xe, đỗ xe trở nên dễ dàng và an toàn hơn bao giờ hết. Nó giảm thiểu nguy cơ va chạm với các vật cản, phương tiện khác hoặc người đi bộ phía sau xe. Chính vì mang lại nhiều lợi ích về an toàn và tiện lợi, camera lùi đã trở thành trang bị tiêu chuẩn bắt buộc của tất cả ô tô mới bán ra tại nhiều nước như Hoa Kỳ. Ở các thị trường khác dù không có yêu cầu pháp lý, các nhà sản xuất ô tô vẫn chủ động đưa tính năng xe ô tô camera lùi lên các mẫu xe mới như một yếu tố để gia tăng sức hút đối với khách hàng, coi đây là một giá trị cộng thêm quan trọng.
Hệ thống camera lùi hỗ trợ người lái quan sát phía sau xe
Hệ Thống Cảnh Báo Điểm Mù BSM: Mở Rộng Tầm Nhìn An Toàn
Hệ thống cảnh báo điểm mù BSM (Blind Spot Monitoring), đôi khi còn được gọi là BSD (Blind Spot Detection), là một tính năng xe ô tô an toàn chủ động được thiết kế để khắc phục một trong những vấn đề cố hữu của việc lái xe: điểm mù. Điểm mù là những khu vực xung quanh xe mà gương chiếu hậu truyền thống không thể nhìn thấy được, tạo ra nguy cơ va chạm cao khi tài xế chuyển làn hoặc nhập làn.
BSM sử dụng các cảm biến radar hoặc camera thường được gắn ở hai bên hông xe hoặc phía sau xe để liên tục quét và phát hiện sự hiện diện của các phương tiện hoặc vật thể khác trong khu vực điểm mù. Khi có một vật thể được phát hiện, hệ thống sẽ đưa ra cảnh báo cho người lái. Tùy thuộc vào từng ô tô và nhà sản xuất, loại cảnh báo có thể bao gồm đèn báo sáng trên gương chiếu hậu bên ngoài, trên cột A hoặc trên màn hình hiển thị, âm thanh cảnh báo, hoặc rung vô lăng. Một số hệ thống tiên tiến còn tích hợp chức năng hỗ trợ giữ làn đường, có thể tự động điều chỉnh nhẹ vô lăng để ngăn cản việc chuyển làn nếu phát hiện nguy hiểm.
Theo Viện Bảo hiểm An toàn Đường cao tốc Mỹ (IIHS), hệ thống cảnh báo điểm mù đã giảm khoảng 14% các vụ va chạm liên quan đến làn đường và mức độ nghiêm trọng của va chạm gây ra khi tài xế chuyển làn hay nhập làn tới 23%. Đây là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả vượt trội của tính năng xe ô tô này trong việc nâng cao an toàn giao thông. Tại những quốc gia có tình trạng giao thông phức tạp và mật độ phương tiện cao như Việt Nam, nơi việc chuyển làn thường xuyên diễn ra, tính năng BSM ngày càng trở nên quan trọng và được nhiều người quan tâm hơn khi quyết định mua xe mới. Nó giúp người lái tự tin hơn khi di chuyển trên đường, đặc biệt là trong môi trường đô thị đông đúc hoặc trên đường cao tốc.
Hệ Thống Cảnh Báo Áp Suất Lốp TPMS: Đảm Bảo Hành Trình Êm Ái
Hệ thống cảnh báo áp suất lốp TPMS (Tire Pressure Monitoring System) là một tính năng xe ô tô ngày càng trở nên thiết yếu, đặc biệt khi nhiều mẫu xe hiện đại đã bỏ dần việc trang bị lốp dự phòng để tiết kiệm không gian và trọng lượng. Việc duy trì áp suất lốp xe chuẩn không chỉ góp phần mang đến một hành trình an toàn mà còn tối ưu hóa hiệu suất vận hành của xe. Tuy nhiên, người điều khiển không phải lúc nào cũng có thể nhận ra được lốp có gặp vấn đề hay không chỉ bằng mắt thường. Từ đó, hệ thống cảnh báo áp suất lốp TPMS đã được ra đời để giải quyết vấn đề này.
TPMS hoạt động bằng cách liên tục giám sát áp suất không khí bên trong mỗi lốp xe thông qua các cảm biến được gắn trực tiếp bên trong van lốp (TPMS trực tiếp) hoặc thông qua việc phân tích tốc độ quay của bánh xe qua hệ thống ABS/ESP (TPMS gián tiếp). Khi phát hiện áp suất lốp giảm xuống dưới ngưỡng an toàn hoặc tăng lên quá cao, hệ thống sẽ ngay lập tức phát ra cảnh báo cho người lái thông qua đèn báo trên bảng điều khiển, hoặc hiển thị thông số áp suất cụ thể của từng lốp trên màn hình trung tâm.
Lợi ích của TPMS là rất rõ ràng. Nó giúp ngăn ngừa các sự cố liên quan đến lốp xe như nổ lốp do áp suất thấp, giảm thiểu nguy cơ tai nạn do mất kiểm soát xe. Ngoài ra, việc duy trì áp suất lốp chuẩn còn giúp tăng tuổi thọ lốp, giảm hao mòn không đều, và góp phần giúp xe tiết kiệm nhiên liệu hơn nhờ giảm lực cản lăn. Giống như các trang bị an toàn cao cấp khác, hệ thống này ban đầu chỉ được trang bị trên các dòng xe sang, cao cấp. Nhưng vài năm trở lại đây, nhờ những ưu điểm vượt trội về an toàn và kinh tế, hệ thống cảnh báo áp suất lốp TPMS đã dần trở nên phổ biến hơn và xuất hiện nhiều hơn trên những mẫu xe phổ thông, trở thành một tính năng xe ô tô được khách hàng đánh giá cao.
Hệ thống cảnh báo áp suất lốp TPMS trên bảng đồng hồ ô tô
Hệ Thống Phanh Tự Động Khẩn Cấp AEB: Đột Phá Trong Phòng Tránh Va Chạm
Hệ thống phanh tự động khẩn cấp AEB (Autonomous Emergency Braking) là một trong những tính năng xe ô tô chủ động tiên tiến nhất, đánh dấu một bước nhảy vọt trong công nghệ an toàn. AEB bắt đầu xuất hiện vào giữa những năm 2000 trên các mẫu xe sang trọng và hiện tại đã nhanh chóng mở rộng sang các phân khúc xe phổ thông, trở thành một phần không thể thiếu của gói an toàn hiện đại.
AEB hoạt động bằng cách sử dụng một loạt các cảm biến tiên tiến như radar, laser, camera hoặc kết hợp chúng để liên tục quan sát và phát hiện các nguy cơ tiềm ẩn có thể xảy ra va chạm với các phương tiện khác, khách bộ hành, người đi xe đạp hoặc các mối nguy hiểm khác phía trước xe. Khi hệ thống nhận diện được một nguy cơ va chạm sắp xảy ra và người lái không phản ứng kịp thời (hoặc phản ứng không đủ mạnh), AEB sẽ tự động can thiệp. Ban đầu, nó có thể phát ra cảnh báo bằng âm thanh và hình ảnh để thu hút sự chú ý của người lái. Nếu người lái vẫn không phản ứng, hệ thống sẽ tự động kích hoạt phanh, thậm chí là phanh hết công suất để giảm thiểu tốc độ va chạm hoặc hoàn toàn tránh được va chạm.
Hiệu quả của hệ thống phanh tự động khẩn cấp AEB đã được chứng minh qua nhiều nghiên cứu. Theo Viện Nghiên cứu chuyên sâu về tai nạn (GIDAS) tại Đức, hệ thống AEB có tỷ lệ ngăn chặn va chạm hiệu quả tới 58%. Điều này cho thấy khả năng cứu người và giảm mức độ nghiêm trọng của tai nạn của tính năng xe ô tô này là rất lớn. Chính vì vậy, nhiều nhà sản xuất ô tô đã quyết định đưa AEB trở thành trang bị tiêu chuẩn trên các mẫu xe mới từ năm 2022, và nhiều quốc gia cũng đang cân nhắc hoặc đã ban hành quy định yêu cầu bắt buộc trang bị AEB trên xe mới. Đây là một bước tiến quan trọng hướng tới một tương lai giao thông an toàn hơn, nơi công nghệ đóng vai trò chủ động trong việc bảo vệ người tham gia giao thông.
Hệ thống phanh tự động khẩn cấp AEB hoạt động để tránh va chạm
Tầm Quan Trọng Của Các Tính Năng An Toàn Tổng Thể Trên Xe Ô Tô Hiện Đại
Sự phát triển không ngừng của tính năng xe ô tô an toàn đã và đang thay đổi đáng kể cục diện an toàn giao thông toàn cầu. Từ những hệ thống bị động cơ bản như túi khí và dây đai an toàn, đến các công nghệ chủ động tiên tiến như ABS, ESP, BSM, TPMS và AEB, mỗi tính năng đều đóng góp một vai trò quan trọng trong việc bảo vệ người ngồi trong xe và những người tham gia giao thông khác. Chúng không chỉ giúp giảm thiểu thương vong và thiệt hại vật chất mà còn mang lại sự yên tâm và tự tin hơn cho người lái trên mọi hành trình. Việc tìm hiểu và lựa chọn một chiếc xe được trang bị đầy đủ các tính năng an toàn phù hợp với nhu cầu sử dụng của bản thân là một quyết định thông minh và trách nhiệm, góp phần tạo nên một môi trường giao thông an toàn hơn cho tất cả mọi người.
